[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Związawszy się z poważną, długotrwałą akcją kulturalną zamierzał Wężyk osiąść w Wiel-kopolsce na stałe:18 na św.Jan  pisze w liście, o którym za chwilę będzie mowa  będę mieć zatrudnieniaokoło domu, któren kupuję w Poznaniu chcąc zostać mieszczaninem tego miasta 22.Tymniemniej zamyślał o (niedoszłym do skutku) paromiesięcznym wyjez
dzie do Paryża, plano-wanym na jesień 1843 roku.W związku z tym wystosował l maja list do Ludwika Nabielaka,którego pamiętał jeszcze z czasów swego pobytu w Paryżu w roku 1836.Chodziło Wężykowigłównie o wyjaśnienia w sprawie Towiańhkiego, ale przy okazji wypowiedział wiele zna-miennych dla swej orientacji politycznej myśli:.od Niemna aż do Warty i Odry wszyscy rozmawiają [o towiańszczyz
nie], ale jak o żela-znym wilku, a mało kto poważnie.Roztropniejsi przypuszczają, że musi leżeć treść jakaśważna w tym dość dziwnym pojawie, gdyż ludzie, którzy wzięli go pod swoje skrzydła, do-wiedli, że są ludz
mi treści i czynu.Lecz przy powszechnym racjonalizmie, tak silnie się ob-jawiającym we wszystkich myślących głowach, forma mistyczna musi sprawiać na ogóleoświeceńszym niemiłe i niekorzystne wrażenie.22Szczególnie niepopularne, stwierdza Wężyk, są prądy mistyczne wśród młodzieży patrio-tycznej, wśród generacji, która ,,w kolebce słyszała już rozchodzące się hasło nocy 29, awzrosła wśród kajdan szczęku 22.Młodzież ta.oddycha czystym republikanizmem, rozgrzewa w swoim łonie cnotę, poświęcenie, oby-czajność, religię  ale oburza się na widok ducha kast, kongregacji itp., szydzi z nadprzyro-dzoności w toku spraw zwyczajnych (.) i w jeden cud tylko w naszym wieku wierzy: w pro-pagandę myśli wolności, w samsonowską siłę narodu, gdy wybije godzina wstrząśnienia ko-lumn północnego gmachu22.y
ródła scharakteryzowanej w ten sposób postawy widzi Wężyk w codziennym doświad-czeniu życiowym.Jeżeli zechcecie zważyć, że przy tym hydra jezuityzmu podnosi śmiało swoje rozlicznegłowy w Galicji, że w niedołężnym Krakowie kwitną różne pietystyczne kongregacje, mająceswoje filie i w Poznańskiem, że w Warszawie senatorowie, prezesy heroldii i różne podobnefigury moskiewskie, podląc się i żyjąc w grubym sensualizmie, modlą się jak bigoty i piety-ści, że w Kijowie Beyły dowodzą pietyzmem, że nas cesarska familia tylko zbawić może, akrytycy literatury w bierności tylko upatrują środki do odbudowania dzieła przerwanego pojmiecie łatwo, że z trudnością młodzi ludzie kraju naszego chwycą się niepojętej jakiejśmyśli, objawionej przez niepojętą osobę, której wy upletliście z waszych imion wieniec pro-mienisty22.Prawdziwą, istotną więzią, łączącą kraj z emigracją, jest ideowe dziedzictwo wielkiej po-ezji romantycznej:Młodzież dzisiejsza (uboższa, ze stanu miejskiego czy wiejskiego) jest moralna, cnotliwa ipracowita, bo czuje ważność swego powołania, a przeto czuje szacunek dla siebie samej.Po-dobnej młodzieży w Polsce bardzo dużo i coraz jej więcej będzie, ale ta młodzież rozumiesłowa Pielgrzyma, Tadeusza, Mochnackiego, rozumie i czuje dz
więk Trzech strun rewolucyj-nego wieszcza, powtarza z drugim ewangeliczne słowa o Polsce z duszą anielską, co była,,pawiem narodów i papugą i którą zawsze ,,błyskotkami łudzą , i która otrząść musi ko-niecznie z siebie ,,czerep rubaszny i niedoperza jezuityzmu  ale jakże ma zrozumieć ślepezaufanie w osobę, której nie zna zamiarów?2219Krytycznej ocenie towiańszczyzny towarzyszy w liście Wężyka negatywny stosunek domonarchistów emigracyjnych, zgrupowanych wokół Czartoryskiego i czasopisma ,,TrzeciMaj.Doniosę ci także słów kilka o tym, co trzymają w kraju o zacnym księciu Adamie (.).Je-go osobiste zasługi są przez wszystkich cenione.Jego zdolność rządząca w nim nie wzbudzanajmniejszego zaufania.Ażeby mógł być człowiekiem rewolucyjnym, w to nawet małe dziecinie wierzą.(.)  Trzeci Maj przykre na nas wywiera wrażenie, bo nie w czas się pokazał.22.W chwili obecnej, konkluduje Wężyk, już nie emigracja inspiruje dążenia wolnościowe:Opinii zaś szukam wśród rewolucyjnych ludzi, pozostałych Waszych towarzystw i rówie-śników waszych z nocy 29 listopada, i wśród ich naturalnych spadkobierców, co dorastają wtym przedziale od jednej rewolucji do drugiej [ Pobierz całość w formacie PDF ]