[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.�23).JACEK�SOBCzAK,�MARIA�GOA
DA-SOBCzAK62jącego�w�danym�państwie.�W�sytuacji,�gdy�inne�wolności�nabierają�charakteru�ogra-niczonego,�iluzorycznego,�semantycznego,�to�wolność�sumienia�i�wyznania�ule-ga�podobnej�atrofii.�Warto�zauważyć,�że�wolność�sumienia�i�wyznania�w�każdym�państwie�jest�wtórna�wobec�pierwotnej�wolności�każdego�człowieka�do�wyzna-nia.�Podkreślić�należy,�że�niecała�wolność�sumienia,�wyznania�(religii)�może�być�limitowana�przez�państwo.�Wolność�ta�może�być�ograniczona�tylko�w�jednym�przejawie,�a�mianowicie�w�płaszczyz
nie�uzewnętrzniania�przekonań�w�spra-wach�religijnych.�Wynika�to�jednoznacznie�z�treści�art.�53�ust.�5�Konstytucji,�przy�czym�ograniczenie�to�może�nastąpić�jedynie�w�drodze�ustawy�i�tylko�wtedy,�gdy�jest�to�konieczne�dla�obrony�bezpieczeństwa�państwa,�porządku�publiczne-go,�zdrowia,�moralności�lub�wolności�i�praw�innych�osób.�Ograniczenia�te�mogą�nastąpić�jedynie�w�drodze�ustawy.�Warto�zauważyć,�że�ustrojodawca�nie�prze-sądził�jednoznacznie,�czy�ograniczenie�wolności�uzewnętrzniania�religii,�o�ja-kim�mowa�w�treści�art.�53�ust.�5�Konstytucji,�dotyczy�uzewnętrzniania�indywi-dualnego,�jednostkowego�czy�także�kolektywnego,�czyli�dokonywanego�wspól-nie�z�innymi,�publicznie�w�rozumieniu�art.�53�ust.�2�zd.�1�Konstytucji.�W�lite-raturze�przyjmuje�się,�iż�przewidziana�w�treści�art.�53�ust.�5�Konstytucji�możli-wość�ograniczania�wolności�uzewnętrzniania�religii�odnosi�się�zarówno�do�jed-nostki,�jak�i�do�sytuacji,�kiedy�to�uzewnętrznianie�następuje�publicznie,�wspólnie�z�innymi,�a�więc�możliwość�ograniczania�wolności�odnosi�się�także�do�podmio-tów�zbiorowych�w�postaci�kościołów,�związków�wyznaniowych,�stowarzyszeń�o�charakterze�religijnym�itd.119�Ważną�rzeczą�przy�formułowaniu�ewentualnych�ograniczeń�jest�to,�że�nie�może�stać�się�to�okazją�do�dyskryminacji�z�powodu�pre-zentowanych�przekonań.�Stąd�też�ograniczenia�takie�nie�mogą�mieć�charakteru�arbitralnego�i�muszą�mieć�przekonywające�uzasadnienie�merytoryczne120.�Nale-ży�podkreślić,�że�ustrojodawca�wyraz
nie�wskazał�powody,�dla�których�mogą�być�wprowadzone�ograniczenia�wolności�uzewnętrzniania�religii,�wskazując�w�spo-sób�enumeratywny,�a�nie�przykładowy,�że�podstawą�może�być�konieczność�ochro-ny�państwa,�porządku�publicznego,�zdrowia,�moralności�lub�wolności�i�prawa�innych�osób.�Warto�zauważyć,�iż�podstawy�te�przewidziane�zostały�także�w�tre-ści�art.�31�ust.�3�Konstytucji,�w�którym�dodatkowo�stwierdzono,�że�ograniczeniaw�zakresie�korzystania�z�konstytucyjnych�wolności�i�praw�mogą�być�ustanawiane�tylko�w�ustawie�i�tylko�wtedy,�gdy�są�konieczne�w�doktrynalnym�państwie.�Do-dano�przy�tym�wyraz
nie,�że�wspomniane�ograniczenia�nie�mogą�naruszać�isto-ty�wolności�i�praw.�Ustanawianie�generalnych�ograniczeń�wolności�religijnych�z�uwagi�na�konieczność�ochrony�tych�podmiotów,�których�swobody�mogą�na�sku-tek�tych�ograniczeń�ucierpieć121.119�J.�Szymanek,�Prawna regulacja.,�s.�22 23.120�M.�Pietrzak,�Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa�1999,�s.�270 271.121�N.�Kłączyńska,�Dyskryminacja religijna a prawno karna ochrona wolności sumienia i wy-znania,�Wrocław�2005,�s.�114 115.WOLNOZ

�SUMIENIA�I�WyzNANIA�JAKO�PRAWO�CzA
OWIEKA63zAKOńCzENIE�Wolność�sumienia�i�wyznania�(religii)�z�natury�rzeczy�zakłada,�że�pewne�formy�zachowań,�które�stanowią�o�realizacji�tej�wolności,�muszą�być�zabezpie-czone�przez�państwo.�Przedmiotem�ochrony�jest�każda�uzewnętrzniona�forma�wyrażania�wolności�religijnej,�a�katalog�gwarancji�wolności�religijnej�jest�otwar-ty�i�odnosi�się�do�różnych�dziedzin�życia�społecznego,�w�obszarze�których�zaka-zana�jest�wszelka�dyskryminacja�z�powodu�przekonań�religijnych122.�W�obszarze�wolności�sumienia�i�religii�(wyznania)�swoboda�ustawodawcy�w�zakresie�ograni-czenia�praw�i�wolności�jest�programowo�na�samym�wstępie�limitowana�przez�art.�31�ust.�3�Konstytucji�i�dodatkowo�zawężona�przez�treść�art.�53�ust.�3�Konstytucji,�który�zacieśnia�materialne�przesłanki�dopuszczalnego�ograniczenia�tej�wolności,�eliminując�z�listy�takich�postaw�wzgląd�na�ochronę�środowiska.�W�efekcie�wol-ność�uzewnętrznienia�religii�może�być�ograniczona�wyłącznie�na�podstawie�usta-wy�i�to�jedynie�wówczas,�gdy�jest�to�konieczne�dla�ochrony�bezpieczeństwa�pań-stwa,�porządku�publicznego,�zdrowia,�moralności�oraz�wolności�i�praw�innych�osób123.�Ograniczenia�wolności�religijnej�w�zakresie�bezpieczeństwa�państwa�od-noszą�się�w�pierwszym�rzędzie�do�obowiązku�służby�wojskowej,�który�wydaje�się�sprzeczny�z�doktrynami�niektórych�wyznań.�W�zakresie�porządku�publiczne-go�ograniczenia�wynikają�z�prawa�administracyjnego,�budowlanego,�telekomu-nikacyjnego,�cywilnego�w�zakresie�sposobu�korzystania�z�własności�lokalu�lub�z�najmu�(art.�144�i�685�KC),�prawa�pracy�w�zakresie�przestrzegania�godzin�pracy,�prawa�edukacyjnego�w�zakresie�narzucania�studentom�i�pracownikom�sposobu�ubierania�się.�W�zakresie�zdrowia�publicznego�odnośnie�do�hospitalizacji,�lecze-nia,�izolacji [ Pobierz całość w formacie PDF ]