[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W tejostatniej występuje za to pojęcie żalu za grzechy (przewiny moralnej) i daro-wania winy (rozgrzeszenia), przebaczenia.5.Prawo formułuje wyraznie określone jakościowo i ilościowo (czasamiw skali od do) sankcje karne lub cywilne.6.Wspólne dla prawa i etyki są zakresy treściowe tylko niektórych norm, np.nie zabijaj, nie kradnij.Generalnie jednak zakresy treściowe norm prawnych 48i etycznych krzyżują się (tworzą iloczyny zbiorów).Prawo nie wymaga tego, cze-go wymaga etyka i moralność, i to zarówno w zakresie wartości, jak i norm.7.Prawo zawiera czasami rozstrzygnięcia pozostające w sprzeczności z nor-mami etycznymi lub ich współczesnymi interpretacjami.Spory dotyczące zakre-su dopuszczalności aborcji, eutanazji, badań na komórkach macierzystych, za-pładniania in vitro, zawieszania krzyży w szkołach, czy noszenia chust islam-skich są przykładami sprzeczności nie tyle pomiędzy oryginalnymi normamidekalogu czy Koranu, ile pomiędzy współczesnym prawem a współczesnymiinterpretacjami ludzi Kościoła i organizacji wyznaniowych.8.W koncepcji prawnonaturalnego pojmowania prawa bywa wskazywaneprawo sprawiedliwe i niesprawiedliwe (według naturalistycznej koncepcji spra-wiedliwości), a to rodzi pytanie, czy należy przestrzegać tak rozumianego nie-sprawiedliwego prawa.Czy kierując się sumieniem lekarze mogą odmawiaćdopuszczalnej w świetle obowiązującego prawa (koncepcja normatywna) abor-cji? Czy czyn niezgodny z obowiązującymi przepisami prawa zasługuje na mo-ralną aprobatę?9.Szczególną relację pomiędzy prawem a etyką ilustrują relacje zachodzącepomiędzy takimi aktami prawa, jak Powszechna deklaracja praw człowieka(uchwała ONZ z 10.XII.1948 r.), Międzynarodowy pakt praw obywatelskichi politycznych (DzU, 1997, nr 38), Międzynarodowy pakt praw gospodarczychspołecznych i kulturalnych (DzU, 1977, nr 38), Europejska karta społecznaz 1961 r.(DzU, 1999, nr 8).Dokumenty te bardziej przypominają deklaracjeetyczne aniżeli dokument prawa międzynarodowego.Kłopot leży jednak w tym,że nie mogą być one stosowane jako podstawa prawna procesów sądowych.Prawo jest podstawowym środkiem realizacji zadań państwa, tzn.interesówgrupy posiadającej władzę w danym państwie.Prawo jest czynnikiem politycz-nym, a więc środkiem sprawowania władzy politycznej, ma charakter klaso-wy .Etyka ogólnospołeczna nie formułuje wyraznie takich powiązań, chociażbywają interpretatorzy doktryn, którzy tak uważają.W przypadku kodeksówetyki zawodowej powiązanie jej treści z interesami grupy zawodowej jest bar-dziej wyrazne aniżeli w przypadku etyki ogólnospołecznej.Odnotowaliśmy najczęściej podkreślane i najistotniejsze relacje zachodzącepomiędzy prawem a etyką.Relacje te konkretyzują się w odniesieniu do określo-nego systemu prawa publicznego i określonej doktryny etycznej.W Polsce relacjete są rozpatrywane w odniesieniu do prawa III RP i etyki wyrażonej w dekaloguwe współczesnej interpretacji polskiego Kościoła Katolickiego i niektórych orga-nizacji katolickich w Polsce.3.Moralność jako czynnik kształtujący treść prawaStawiając problem relacji pomiędzy prawem a moralnością, pragniemy wska-zać, jakie relacje zachodzą pomiędzy obowiązującym systemem prawa a prakty-kowanym zespołem wartości i norm moralnych określonej grupy narodowej. 49Zdajemy sobie sprawę, że odpowiedz na tak postawione pytanie jest uzależnionaod przyjętych interpretacji języka oraz koncepcji prawa i moralności.Mając tona uwadze, będziemy formułować odpowiedzi podporządkowanych celom na-szego wykładu, tzn.uchwycenia podstawowych sensów problemu, szczegółypozostawiając specjalistom.1.Po pierwsze, stwierdzić należy, że jeżeli prawo jest tworzone przez okre-ślone grupy ludzi posiadających władzę ustawodawczą (posłowie, senatorowie,urzędnicy państwowi i samorządowi, kierownicy określonych jednostek organi-zacyjnych, gospodarczych w szczególności), to na treść stanowionego lub raty-fikowanego przez nich prawa wpływają praktykowane przez nich zespoły war-tości, normy i dyrektywy interpretacyjne stanowiących ich moralność.Prawojako całość powinno spotykać się z minimum aprobaty moralnej prawodawcówi członków społeczeństwa.Pomijamy tu oportunistów, którzy ustanawiając i ak-ceptując prawo, nie liczą się z własnymi przekonaniami, a głosują za takim pra-wem, które jest (w ich subiektywnym przekonaniu) zgodne z moralnymi ocena-mi ludzi, od których uzależnione są ich stanowiska i kariery zawodowe.2.Przekonania moralne prawodawców i pośrednio członków społeczeństwa,wpływają na koncepcje zródeł prawa.Problem, czy należy dane normy uznać zaprawne, jest uzależniony od przekonania, czy jego geneza jest zgodnaz aprobowaną teorią zródeł prawa, tzn.m.in.od odpowiedzi na pytanie, czyprawo ma się uzasadniać jego boskim pochodzeniem, czy wystarczy je uznać zauzasadnione interesami klasy panującej, czy też wystarczy wskazać na interesogólnospołeczny określony w drodze umowy społecznej.3.Prawo i moralność różnią się sposobem sankcjonowania sytuacji, w któ-rych człowiek postępuje wbrew normom obowiązującego prawa.W przypadkuprawa mamy do czynienia z sankcją sformalizowaną, tzn.ze zinstytucjonalizo-wanym przymusem, jakim dysponuje państwo: od wykrywania przestępstw,poprzez prokuratorską interpretację zdarzeń i prawa oraz sądowe orzeczeniewiny i kary, do wykonania nałożonej sankcji.W przypadku moralności złama-nie normy oznacza działanie wbrew sobie, wbrew własnym przekonaniom mamy do czynienia z wyrzutami sumienia.W sytuacji, gdy inni praktykują iden-tyczny system wartości i norm moralnych, mamy do czynienia z reakcją grupo-wą określaną jako sankcja rozsiana przejawiającą się w: dezaprobacie, potępie-niu, okazywaniu niechęci, a często połączonym z tymi reakcjami psychicznymidolegliwościami ekonomicznymi (patrz poprzedni wykład).W praktyce jednakzdarza się, że sankcje rozsiane mają ograniczone skutki. W środowisku skorumpowanym i cynicznym z dezaprobatą i potępie-niem spotyka się niejednokrotnie właśnie ten, który przestrzega podsta-wowych norm moralnych, a już zwłaszcza wtedy, gdy ośmieli się kryty-kować popełnione przez zgraną klikę łajdactwa (Z.Ziembiński, 1972,s.100). 50W przypadku moralności sankcji podlega nie tylko sam czyn, ale również mo-tywy i wysiłek (np.żywienie w sercu nienawiści, czy braku miłości ).W przy-padku prawa sankcjonujemy za czyn niezgodny z prawem w interpretacji np.sę-dziego.4.W wielu przypadkach treść norm moralnych i prawnych, a także etycz-nych jest identyczna lub krzyżuje się.Norma nie zabijaj jest normą etyczną(dekalog), normą prawa karnego (kodeks karny) oraz normą moralną tychwszystkich, którzy nie zabili człowieka i dezaprobują intencje i akt człowieko-bójstwa .5.Moralna aprobata nadaje normom prawnym cechy słuszności i sprawie-dliwości.6.Wierność ocenom i normom moralnym scala ich zwolenników w grupyzdolne do działań zbiorowych, m.in.zastosowania sankcji rozsianych w stosun-ku do osób łamiących normy prawne, ale również moralne.7
[ Pobierz całość w formacie PDF ]