[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dlatego jest Staff twórcą lirycznych mitów ,tj.lirycznych w tym znaczeniu, że odpowiadają przypadkowym, mu-zycznym zachwianiom duszy.Każde jednak wstrząśnienie staje sięośrodkiem boju, usiłuje ugrupować naokoło siebie cały świat intelektu-alny, stwarza swoją własną małą epopeę na szczytach odosobnionej,samotnej duszy.Staff przeżywa swe przygody jak możliwe boje z lo-sem; stąd powstaje możność tych zjednoczeń: tworzy on dusze walk,powietrzne architektury, stacza sam wobec siebie turnieje.Czy nie wydaje się, że istotnie łączy jakaś predestynacja tego mło-dego poetę z tym, co pisał niedawno: stary, samotny słonecznik ?Jedna i ta sama klątwa włada ciemnym losem Cyklopa i słoneczną bez-nadzieją powietrznego ducha.NASK IFP UG Ze zbiorów Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG283XIII.CZCICIELE TAJEMNICCzciciele tajemnic: Psychologia mistycyzmu.Mistycyzm iempiryzm.Mistycyzm naukowy.Neomistyka jako wolachaosu.Poezya Micińskiego.Epicki stan dusz i rozlew-ność mistyczna.Goethe.Prawdziwego mistyka o określonej i wyraznej fizjognomii ducho-wej nie mamy dziś w literaturze polskiej.Wydaje mi się, że nie ma go iw współczesnym piśmiennictwie europejskim.Istnieje natomiast pew-nego rodzaju rozlewność mistycyzująca: postać psychicznego życiadość trudna do uchwycenia i dla prawości umysłowej niezmiernie nie-bezpieczna.Istotę tego zjawiska stanowi nie jakieś twardo określone,dane jako rzeczywistość objawienie psychiczne, lecz właściwie niechęćobcowania z własnym swym życiem duchowym, jako z czymś rzeczy-wistym, aktorstwo duszy, usiłowanie wyśliznięcia się samemu sobie.Mistyk nowoczesny, to człowiek, który zawsze usiłuje być gdzie in-dziej , czuć się kimś innym , myśleć inaczej , żyć, nie pozostawia-jąc w samym sobie śladu, poza obrębem własnej wewnętrznej spraw-czości, to człowiek, który nie chce przyjąć samego siebie, któremukażda rzeczywistość własna wydaje się monotonną, nudną, bezbarwną.Różnice między tym neomistycyzmem i mistyką są niezmiernie zasad-nicze i dobitne.Mistyka rzeczywista jest postacią życia, posiada onaswój własny świat, swoje własne kryteria prawdy.Nie jest ona uwol-niona od specyficznego prawa ciążenia stanów, jakim ulega, jej ja niejest nieokreśloną możliwością, lecz rzeczywistością, której władzę nadsobą czuje mistyk silniej może, niż ktokolwiek.Mistyka różni się zda-niem naszym od metafizyki tym właśnie, że pewna historycznie uwa-runkowana psychika usiłuje nie tylko zrozumieć samą siebie niezależ-nie od historii, lecz i żyć pozahistorycznie.Mistyka powstaje tam,gdzie treść pewnych określonych form wiary, przekonań wchodzi wbezpośredni związek z psychofizjologiczną organizacją człowieka,gdzie wzruszenia intelektualne wyładowują lub zażegnują cale procesypsycho-fizjologiczne.Istnieje niewątpliwie związek pomiędzy mistykąa życiem płciowym: na ogól można by powiedzieć, że mistyka powsta-je ze skojarzenia przeżyć czysto intelektualnych z wtórnymi przejawa-NASK IFP UG Ze zbiorów Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG284mi natury płciowej.Własne ciało ukazuje się mistykowi w świetle jegowierzeń jako dziedzina mających daleko i głęboko poza nim swe zródładramatów i kryzysów mistycznych.Własne przeistoczone przez świa-domość procesy psycho-fizjologiczne, stany mięśniowe, dające uczuciewznoszenia się, lotu, histeryczne wyzwolenia i opresje, wszystko tostaje się narzędziem obcowania bezpośredniego z prawdą .Każda psychika wypracowana jest przez historię i może być opa-nowana i pojęta jedynie w związku z tą historią.Gdy staje się, ona dlanas bytem niezawisłym, nasze bezpośrednie, psycho-fizjologiczne ży-cie jest jedyną dziedziną, w której może ten absolutny byt się przeja-wiać.Gdy, jak to się dziać musiało, na skutek wielkiego wpływu, jakiwywierała Biblia na życie duchowe chrześcijan, wytwory pewnejprzeminionej historii stają się wyrazem niezmiennej istoty świata dlaumysłów, oderwanych od czynnego życia, muszą zdarzać się momenty,w których treść w ten sposób wyhodowana w duszy zlewa się z jakimśgłębokim osobistym przeżyciem organicznym, wypełnia całą sferęświadomości i staje się jak gdyby zródłem, z którego samo życie pły-nie.Gdy zaś raz w ten sposób nasze własne życie zostanie wyrzuconepoza nas, tworzy ono w nas coraz głębsze i stalsze łożyska dla spływa-jących ku nam lub podnoszących się z głębi naszej istoty objawień.Gdy następnie człowiek, w którym takie przeistoczenie zostało doko-nane, styka się z ludzmi znającymi zewnętrznie, pojęciowo tę rzeczy-wistość, która w nim w ten sposób żyje, powstaje wrażenie, że przeży-wa on coś w świecie, o którym inni wiedzą tylko, że jest.Mistycznadroga poznania wydaje się stwierdzeniem prawdy pojęć abstrakcyj-nych, środkiem, wzbogacającym je w nową treść.Na ogół więc może-my określić mistycyzm jako opanowanie mniej lub więcej zupełne psy-cho-fizjologicznego organizmu jednostki, a przede wszystkim tejdziedziny jej życia, która pozostaje w mniej lub więcej bezpośrednimzwiązku z wzruszeniowością płciową przez pewną treść historyczną.%7łycie, własny jej organizm tracą w oczach jednostki swą samodziel-ność, jednostka nie dostrzega ich, posługuje się nimi na wpół bezwied-nie dla wywołania stanów, które ukazują się jej jako objawy absolutne-go życia tej treści, która w ten sposób nad nią panuje.Organizm służy tu jako medium, wyzwalające pewne stany intelek-tualne, znika on w oczach jednostki poza tymi stanami żyją tylkoone: Chrystus, słowo, własne nasze ponadżyciowe Ja.Dzięki takiejstrukturze psychicznej świadomość mistyczna jest lub przynajmniejbywa ściśle określona.Każde objawienie posiada całkiem odrębną fi-NASK IFP UG Ze zbiorów Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG285zjognomię, jest jak najzupełniej zindywidualizowane; jest w samej rze-czy bowiem ściśle określonym przeżyciem, faktem w najściślejszymznaczeniu tego słowa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]