[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Stwierdzono, że większą podatność na informacje zawarte wtych tekstach wykazywały osoby autorytarne, a także takie, które cechował wysoki poziom zaufania doinnych.Małą podatność okazywały natomiast osoby o dobrze rozbudowanej wiedzy historycznej na tematdrugiej wojny światowej, a także osoby o niskim poziomie etnocentryzmu (Yelland, Stone, 1996).Jakwidać, podatność na informacje podważające posiadaną dotychczas wiedzę zależy od stopnia jejukształtowania i od pewnych cech osobowościowych.Strategie poznawczeRozwiązanie problemów, przed którymi stajemy, zrozumienie sytuacji politycznych i zajęcie wobec nichstanowiska wymaga odpowiedzi na wiele różnych pytań (np.co to jest? jakie są tego przyczyny? kto za toodpowiada? co z tego może wyniknąć? co będzie dalej?).Znalezienie odpowiedzi na te pytania wymagana ogół wnikliwej i wielostronnej analizy różnych mniej lub bardziej dostępnych informacji.Jest tozadanie trudne i czasochłonne.Zazwyczaj nie możemy go wykonać, ponieważ wiązałoby się to zkoniecznością przerwania na dłuższy czas innych naszych zajęć.Dlatego też w praktyce posługujemy siępewnymi procedurami, które ułatwiają nam to zadanie.Procedury te to tzw.heurystyki, pewneuproszczone strategie wnioskowania, które skracają proces analizy sytuacji, lecz prowadzą doniepewnych wyników, a nawet do pewnych systematycznych błędów myślenia.133Psycholodzy opisali niektóre heurystyki (Tversky, Kahneman, 1973).Jedną z nich jest tzw.heurystykadostępności {auailability heuristics).Polega ona na tendencji do opierania naszych sądów orzeczywistości na tych informacjach, które są łatwo dostępne świadomości (zamiast systematycznegorozpatrzenia wszystkich możliwych do zdobycia informacji).A
atwo dostępne jest to, co widoczne, codobrze zapamiętane, o czym niedawno myśleliśmy (świeże), co można sobie łatwo wyobrazić, z czymczęsto się spotykaliśmy lub czego często używaliśmy.Zjawiska najwyraz
niej sze najłatwiej przykuwają naszą uwagę i są uwzględniane w rozumowaniu, choćmogą być mniej lub bardziej nieistotne.Na tym mechanizmie opiera się wiele różnych manipulacji.Wykorzystuje go np.sztukmistrz, kiedy to jakimś wyrazistym gestem skupia uwagę widzów, arównocześnie niepostrzeżenie dokonuje manipulacji, która wywołuje niespodziewany efekt, ponieważ niezostała dostrzeżona.W jakimś sensie podobny mechanizm wykorzystywany bywa w propagandziepolitycznej: autor propagandy stara się zwrócić uwagę publiczności na pewne wyraziste, łatwodostrzegalne cechy kandydata lub okoliczności z nim związane, które wprawdzie zawierają niewieleinformacji, ale mogą wywołać pozytywne (lub negatywne) nastawienie szerokiego kręgu wyborców.Taknp.w kampanii prezydenckiej w USA przeciwnicy Waltera Mondale'a (rywala Ronalda Reagana)uporczywie rozpowszechniali w mediach casus drastycznego morderstwa popełnionego przez osobęzwolnioną warunkowo z więzienia w stanie, którego Mondale był gubernatorem.Chodziło o to, abywytworzyć wrażenie, że nie można na nim polegać w sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego.Przejawy działania heurystyki dostępności można dostrzec w wielu różnych dziedzinach życia.Naprzykład mamy skłonność do tego, aby podczas wyjaśniania przyczyn zjawisk brać pod uwagę te fakty,które najbardziej rzuciły się nam w oczy.Formułując przypuszczenia o tym, co się stanie lub może stać,koncentrujemy się często na jednej hipotezie, która jest dla nas najwy-raz
niejsza, i nie próbujemyrozważyć innych, alternatywnych.Najwyraz
niej-sze są te, które opierają się na jakichś bardzowidocznych cechach sytuacji, lub też są zgodne z dominującym w umyśle schematem ideologicznym.Heurystyka dostępności sprawia, że nasze przewidywania na temat przyszłości są często prostymiekstrapolacjami teraz
niejszości; na przykład wyniki badań opinii publicznej wskazują, że przewidywaniadotyczące sytuacji gospodarczej kraju w nadchodzącym roku kształtują się pod wpływem bieżącejsytuacji.Jeżeli badanie odbywa się niedługo po podwyżkach cen lub ich zapowiedziach, to znaczącowzrasta proporcja respondentów oczekujących pogorszenia sytuacji, natomiast kilka miesięcy dobrychwyników gospodarczych powoduje wzrost optymizmu, czyli oczekiwania, że w nadchodzącychmiesiącach sytuacja będzie się poprawiała.Przy wyjaśnianiu zjawisk politycznych ludzie często kierująsię dominującym (a więc łatwo dostępnym) schematem ideologicznym.Na przykład kie-134dy w polskiej prasie pojawiły się informacje, że podejmowane są próby założenia partii politycznej, którama nosić nazwę niemal identyczną z nazwą jednego z największych ugrupowań prawicowych, wówczaspublicyści reprezentujący to ugrupowanie natychmiast stwierdzili, że jest to na pewno prowokacjapolityczna ich największych przeciwników - postkomunistów.Tymczasem wkrótce okazało się, żeinicjatywa wyszła z obozu prawicowego.A
atwość, z jaką sformułowano wyjaśnienie w kategoriach spisku postkomunistycznego", wynikała z tego, że dobrze pasowało ono do istniejącego w umysłachtych publicystów i łatwo dostępnego schematu ideologicznego.Innym przejawem działania heurystyki dostępności jest błąd oceny polegający na pomijaniu informacji otzw.base linę, czyli o częstości pewnego zjawiska w populacji.Na przykład twierdzenie, że politycy sąskorumpowani, zdobywa wielu zwolenników wtedy, gdy w prasie pojawiają się sensacyjne (a więcwyraziste) doniesienia na temat jakiejś afery, w którą zamieszanych było kilku polityków.Sąd taki nieuwzględnia proporcji między liczbą polityków, którym można z pewnym uzasadnieniem przypisać faktskorumpowania, a ogólną ich liczbą.Sytuacyjne z
ródła błędów w myśleniu politycznymJeśli wez
miemy pod uwagę, że jednym z podstawowych z
ródeł błędów w politycznym myśleniu jesttendencja do centracji, możemy się spodziewać, że błędy będą się nasilały w sytuacjach, któreprzyczyniają się do ograniczenia naszego pola percepcyjnego.Dzieje się tak przede wszystkim wtedy,gdy jakieś bodz
ce są dużo silniejsze czy dużo bardziej wyraziste niż inne.Silnymi bodz
cami są np.informacje o katastrofach, zbrodniach, konfliktach, wojnach, aferach itp.Wszelkie bodz
ce emocjonalneskupiają na sobie uwagę i mogą powodować zawężenie pola percepcyjnego; można to zjawisko porównaćdo działania szkła powiększającego, które pozwala nam widzieć dokładnie i w sposób wyolbrzymionybardzo ograniczony wycinek rzeczywistości.Centracji mogą sprzyjać również i te czynniki, któreznacznie zwiększają stopień osobistego zaangażowania, a więc dotyczące osobistych lub kolektywnychinteresów i wartości [ Pobierz całość w formacie PDF ]