[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dla dramaturgii, podobnie jak i dla liryki, charakterystycznym jest ścieranie się poetyk naturalizmu, symbolizmu, ekspresjonizmu i neoromantyzmu.Najwcześniej pojawia się dramat naturalistyczny, który stara się ukazać na scenie możliwie wiernie odbicie różnych środowisk społecznych.Najbardziej wszechstronną reprezentantką tej epoki była Gabriela Zapolska.Jej twórczość jest zróżnicowana tematycznie i artystycznie.Najbardziej znane są te utwory, w których przeprowadziła bezkompromisową rozprawę ze znienawidzoną mentalnością mieszczaństwa, z jej wewnętrznym załamaniem "podwójną moralnością", obłudą, skąpstwem, kołtunerią.Krytyczną i wszechstronną analizę mieszczaństwa podejmuje Zapolska w "Moralności pani Dulskiej".Fabuła i konflikt sztuki są bardzo proste:"panicz" uwodzi służącą, która zachodzi w ciążę.Matka wiedziała o romansie syna z Hanką, niespodzianką jest dla niej ciążą służącej i reakcja Zbyszka.W pierwszym porywie postanawia się ożenić się z dziewczyną, jednak na skutek perswazji sprytnej Juliasiewiczowej rezygnuje z tego zamiaru i przestaje walczyć z dulszczyzną, będzie Dulskim.Po opuszczeniu domu przez Hankę wszystko wraca do normy, a pani Dulska z ulgą stwierdza:"będzie znów można żyć po bożemu".Wartość sztuki wynika nie z prostego, wręcz banalnego konfliktu, lecz z niezwykle trafnej charakterystyki postaci, przenikliwej analizy psychologicznej.Pasja do naturalistycznej prawdy o człowieku i społeczeństwie dramacie Zapolskiej prowadzi do obdarzenia bohaterów odrażającymi cechami jak obłuda, prymitywizm umysłowy, wewnętrzne zakłamanie, brak gustu, głupota, czyli kołtuństwo.Zgodnie z konwencją naturalistyczną autorka podkreśla biologiczne motywacje postępowania ludzi, np: Zbyszek nosi "dziedzictwo" dulszczyzny.W dramacie tym wszystko jest prawdopodobne.Didaskalia zawierają szczegółowe wskazówki dotyczące scenerii, stroju, wyglądu i zachowań postaci.Na tle całego okresu dominuje osobowość twórcza Stanisława Wyspiańskiego, łączącego w swoich utworach tradycję ze śmiałym nowatorstwem.W dramacie pt."Wesele" ujawnia się charakterystyczna dla artystów Młodej Polski cechą, łączenia różnych poetyk.Odnajdujemy tu elementy symbolizmu, realizmu, impresjonizmu oraz nawiązanie do romantycznej ideologii i poetyki.Realistyczne sceny aktu I oparte zostały na autentycznych przeżyciach i obserwacjach Wyspiańskiego obecnego na weselu Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny.Na scenie obserwujemy chatę weselną, a w niej połączoną wspólną zabawą przedstawicieli dwu warstw: chłopów i inteligencji.Wzajemne rozmowy gości dotyczą spraw bardzo poważnych i błahych, polityki i codzienności.Wyspiański ukazał ogromną przepaść między obu warstwami społecznymi."Wesele" obfite w wiele takich momentów, kiedy inteligenci w konfrontacji z warstwą chłopską dostrzegającą swoje nieprzystosowanie do rzeczywistości; wielkie słowa nie poparte czynem, życie pełne złudzeń.Z chwilą wkroczenia w akcie II Chochoła odgłosy hucznej zabawy zastępuje nastrój niepokoju i refleksji.Następnie pojawiają się postacie fantastyczne -- "osoby dramatu", symbolizujące wewnętrzne lęki, kompleksy i rozterki osób realnych.Zestawienie bohaterów z "osobami dramatu" wzbogaca ich charakterystykę, pozwala dotrzeć do najgłębszych ich myśli i pragnień.Fantastyczne wydarzenie dramatu, symboliczne przedmioty złoty róg, czapka z pawimi piórami oraz postać Chochoła i jego tragiczny koniec sprawiają, że chata bronowicka - to symbol Polski, stającej w obliczu najważniejszej kwestii - walki o wolność.Źródłem tragedii narodu w "Weselu" jest niedojrzałość historyczna pokolenia.Inteligenci marzą o wielkim czynie, ale nie mają nic prócz słów, żadnej koncepcji, nie są zdolni do objęcia przywództwa.Chłopstwo jest gotowe do czynu, silne, ale nieświadome wagi "chwili osobliwej".Chocholi taniec symbolizuje uśpienie, niemoc społeczeństwa polskiego, jednak w symbolice róży okrytej słomianej pałubą zawarta jest nadzieja - naród się obudzi i Polska odzyska niepodległość.Wizyjność, symbolika i nastrojowość to istotne elementy dramatu Wyspiańskiego.Ważną cechą "Wesela" jest łączenie środków wyrazu charakterystycznych dla różnych dziedzin sztuki jak malarstwo, muzyka, silne zespolenie z tekstem.Dramat Wyspiańskiego cechuje wielki repertuar dramaturgii romantycznej i klasycznej, sięganie do nowoczesnych koncepcji teatru zachodnioeuropejskiego.Rozmachem wyobraźni, łączeniem realizmu i fantastyki, gwałtownością słowa wyróżnia się ekspresjonistyczny dramat T.Micińskiego.Tematyka społeczna utworu pt: "Kniaź Patiomkin" podporządkowana została manichejskiej koncepcji, według której w dziejach świata przejawiła się walką Lucyfera z Chrystusem.Ten pierwszy jest symbolem zła, ale zarazem buntu i dążenia do wolności.Miejscem, z którego głosić można było wartościowe idee, prezentować nowoczesne tendencje w sztuce była scena teatralna.Dzięki wielkiemu entuzjaście sztuki scenicznej, Tadeuszowi Pawlikowskiemu dyrektorowi sceny krakowskiej, a następnie lwowskiej prezentowano repertuar klasyczny obcy i polski, a przede wszystkim modernistów takich jak: Ibsena, Hauptmanna, Maeterlincka reprezentujących dramat współczesny od naturalistycznego po symboliczny [ Pobierz całość w formacie PDF ]