[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Siły te stanowią czynniki hierarchiczne niższe niż „jaźń”.Rola jaźni , określona przez K.Dąbrowskiego (1972) jako trzeci czynnik rozwojowy , polega na świadomym wartościowaniu swego wnętrza , na akceptowaniu bądź odrzucaniu i ograniczaniu właściwości , skłonności , zainteresowań , upodobań stanowiących wyposażenie dziedziczne lub wpływ środowiska zewnętrznego nawet wynik dotychczasowej pracy.Jaźń , czy inaczej trzeci czynnik rozwoju , stanowi o selektywnym ustosunkowaniu się do wpływów otoczenia , o krytycznej ocenie posiadanych właściwości , co sprzyjać może w pracy nad sobą , przezwyciężeniu nieaprobowanych cech , przekraczaniu determinant , jakimi są wrodzone i powstałe pod wpływem oddziaływującego środowiska zewnętrznego czy mniej świadomej własnej aktywności.Czynnik trzeci stanowi podstawę zwiększającej się autonomii psychicznej.S.Rosenzweig (1949) sądzi , że wpływ procesu frustracji może sięgać nawet poziomu super ego , stanowiącego sumienie , siłę tłumiącą to wszystko , co w jednostce budzi jej dezaprobatę.W ujęciu K.Dąbrowskiego (1975) super ego stanowi ośrodek dyspozycyjno-kierowniczy , określający każdą świadomą czynność jednostki i jej zachowanie , jej plany i aspiracje.Wpływa na konkretne i ogólne decyzje , obmyślone i organizowane działania z chwila uniezależnienia się od prymitywnych popędów , zwłaszcza typu zachowawczego i seksualnego.Jest on wyższym poziomem rozwijającego się „ja” , rozwijającej się „jaźni” , tzn.jest zdolnością , umiejętnością świadomego dążenia , świadomego „chcenia”, działania , świadomego decydowania , określanego jako wola.S.Rosenzweig nie wyklucza wpływu frustracji na mechanizmy autonomii psychicznej , którą Dąbrowski określa jako czynnik trzeci , na mechanizmy samokontroli nazywanej „sumieniem” , ośrodkiem dyspozycyjno-kierowniczym czy super ego.Dąbrowski utrzymuje , że można niekiedy obserwować frustrację takich mechanizmów życia psychicznego , jak samopoznanie , zdolność przeróbki wewnątrzpsychicznej wskutek niekorzystnych warunków życia , zwłaszcza wzrastania.Niekorzystne warunki , zwłaszcza jeśli są długotrwałe , mogą bardzo zubożać jednostki do wewnętrznego przekształcania swego indywidualnego wzorca według którego jednostka ocenia swoje właściwości psychiczne i swoje postępowanie.A.Fraczek (1963) zwraca uwagę , iż złe przystosowanie jest konsekwencją frustracji.Objawami zaś złego przystosowania są :poczucie niższości , regresja , poczucie niesprawiedliwości , przewrażliwienie , niezwykła zależność w stosunkach przyjacielskich , nieumiejętność dostosowania się do okoliczności stwarzanych przez życie społeczne , nadmierna obawa przed niepowodzeniem , nieokreślony lęk w nowych sytuacjach , nadmierne zmęczenie , poczucie winy , nadmierna wrażliwość na pochwałę i naganę , jednocześnie zaś arogancja , nieliczenie się z przepisami czy wymogami życia społecznego.Jak stwierdza dalej autor , wymienione symptomy występują też z innych przyczyn niż frustracja.Długotrwała frustracja może prowadzić także do jeszcze innych zmian , jak na przykład :lpowstanie pewnego rodzaju motywacji ,llwytworzenie pewnego rodzaju sposobów obrony przed frustracją lub likwidowania już istniejącej frustracji ,llpowstanie nieprzystosowania.lA.Fraczek utrzymuje za innymi autorami ( J.Dollard , N.K.Miller i inni 1939 ) , Ze w wyniku frustracji mogą utrwalić się tzw.mechanizmy obronne jak : agresja , regresja , racjonalizacja , projekcja , stłumienie , przeniesienia , fantazjowanie , identyfikacja.Frustracja obejmująca sferę samopoznania utrudnia adekwatną obserwację własnego życia psychicznego , dzięki której jednostka dąży do zrozumienia siebie i krytycznego ustosunkowania się do siebie.Frustracja hamuje rozwój zdolności reflekcji , do wglądu w samego siebie , do adekwatnej samokontroli , jest zatem czynnikiem utrudniającym prawidłowy rozwój osobowości jednostki przeżywającej permanentne stany frustracyjne.S.Rosenzweig (1949) sądzi , że podstawowymi mechanizmami , ujawnianymi przez osoby przeżywające stany frustracji , są : projekcja , identyfikacja i agresja.Projekcja ujmowana jest przez tego autora jako rzutowanie na kogoś innego swoich przeżyć i doznań nie przyjętych przez super ego oraz jako pewna forma spostrzegania , w której zawarte jest całe doświadczenie określane terminem „masa apercepcyjna”.Identyfikacja rozumiana jest przez S.Rosenzweiga jako upodobnienie do bohatera doznającego lub powodującego frustrację u kogoś innego.Agresja w ujęciu S.Rosenzweiga posiada trzy kierunki i przejawia się w trzech typach :lKierunki : 1) na zewnątrz - ukierunkowana na otoczenie ,l2) do siebie - ukierunkowana na siebie ,3) unik - zostaje zwalczona przez zaprzeczenie sytuacji frustracyjnej.lTypy :1) dominowanie przeszkód , w których bariera powodują frustrację jest wlwypowiedziach podkreślona.lobrona ego , w którym dominuje obrona.llpotrzeba rozwiązania - podkreślona zostaje potrzeba usunięcia sytuacji frustracyjnej.lPodsumowaniePrzeprowadzona analiza psychologicznych konsekwencji frustracji do nieprzystosowania społecznego prowadzi do stwierdzenia , że frustracja stanowiąc niezawinione pozbawienie zaspokojenia istotnych potrzeb , może spowodować zagrożenie wewnętrznego życia psychicznego jednostki.Życie wewnętrzne jednostki ulega wówczas otamowaniu , przestaje się rozwijać , ubożeje i zamiast rozwijać pojawiające się problemy , poddaje się ona lękom , nie w pełni panuje nad swoimi napięciami , co sprawia , że włączają się automatyzmy niższego poziomu w postaci reakcji obronnych takich , jak :unikanie , projekcja , fantazjowanie , negatywizm , regresja , represja , racjonalizacja , reakcja przeciwna , identyfikacja i inne.Źródłem tego zagrożenia są źle rozwiązane bądź nie rozwiązane przez jednostkę konflikty , pojawiając się w przebiegu życia każdej jednostki.Nasila to lęki , wyrzuty sumienia , poczucie winy i wstydu , poczucie mniejszej wartości , obawę przed utratą szacunku , własnej godności.Pojawiające się sytuacje trudne , frustracyjne mogą jednak sprzyjać wzmożeniu pracy jednostki nad sobą i umożliwiać rozwój zdolności poznawczych i emocjonalno-motywacyjnych oraz właściwości charakterologicznych.Umiejętność poradzenia sobie z sytuacjami trudnymi zależy w dużej mierze od przygotowania jednostki do rozwiązywania pojawiających się w jej życiu problemów , od jej umiejętności pracy nad sobą.Umiejętność pracy nad sobą powinna jednostka wynosić z domu rodzinnego i rozwijać nadal w różnych systemach edukacyjnych , takich jak żłobek ,przedszkole , szkoły różnego typu , zakład pracy , różne struktury organizacyjne społeczeństwa i samo społeczeństwo wychowujące [ Pobierz całość w formacie PDF ]