[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W swoich utworach nawiązywali oni do antyku, głosili, że sztuka powinna uczyć i bawić.Dbano w nim o harmonię, porządek i symetrię, ściśle przestrzegano norm poetyckich.W ich utworach spotkać można niespodziewane zakończenia "Deus ex machine" (Bóg przez narzędzie.Jednym z wielkich przedstawicieli tego stylu jest także bajkopisarz La Fontaine.lPamiętniki Jana Chryzostoma PaskaJan Chryzostom Pasek urodził się około roku 1636 koło Rawy Mazowieckiej, zmarł ok.1701r.Pochodził z drobnej szlachty, najprawdopodobniej uczył się w kolegium jezuickim.Jako dziewiętnastoletni młodzieniec zaciągnął się do wojska, brał udział w kampanii przeciwko Szwedom, jego oddział dowodzony przez Czarneckiego został wysłany do Danii na pomoc.Po pobycie w Danii Pasek znów znalazł się w armii, na wojnie przeciwko Rosji, a potem na wojnie z Turcją, brał też udział w rokoszu Lubomirskiego po stronie króla.Pamiętnik spisał pod koniec życia, wydrukowany dopiero w XIX w.tak jak poezja Potockiego i Morsztyna.Pamiętnik nie dochował się w całości, brak jest początku i końca, są także luki w środku.Obejmuje okres od 1656 r.do 1688 r.Zawartość i zasięg tematyczny są ważnym źródłem historycznym.Autor pamiętnika to typowy apologeta szlachecki, fanatycznie przywiązany do swobód i przywilejów szlacheckich, dzielny i chciwy łupu żołnierz.Bójki i burdy, pijatyki to treść jedenastu lat jakie spędził w wojsku.Początek pamiętnika to pozbawiony początku wiersz, w którym żegna się ze swoim dereszem.Pasek w pamiętniku opisuje sceny batalistyczne, obserwuje kraje, ludzi, jest ciekawy świata.Budzą w nim ciekawość obce obyczaje, którym przygląda się z pewną wyższością - dziwią go np.: rozbieranie się Duńczyków do spania.Nieobce jest mu uczucie okrucieństwa, nie popiera wojny nie przedstawia siebie jako bohatera, wyrusza na wojnę z pewnym fatalizmem ale nie przeszkadza mu to upatrywać sobie w walce przeciwników bogatych by mieć duże łupy.Będąc komisarzem w Danii udawał, że nie rozumie mieszkańców dopóki nie otrzymał podarunku.Jest religijny, z typową dla ówczesnej szlachty wiarą w Bożą opiekę, wzywa opiekę boską nawet w sytuacjach dwuznacznych.Heretyków traktuje z wyższością.Wierzy w cudowną ingerencję sił nadprzyrodzonych, opisuje zdarzenie, gdy leżał objęty niemocą pojawił się św.Antoni i powiedział mu, że jest zdrowy - wstał i uwierzył w swe uzdrowienie.Pasek to typowy Sarmata, ma wiele wad, które traktuje jak coś normalnego.Pewnego razu szlachta oglądając przedstawienie, które im się nie podobało zastrzelili aktora grającego złego króla.Pasek w pamiętnikach skupia się na własnych przygodach, trochę wyolbrzymiając swoją rolę w opisywanych zdarzeniach.Jest to pełna przechwałek opowieść o sobie samym jako o bohaterze zaradnym i bohaterskim.Portret jego to portret awanturnika, pijanicy, pojedynkującego się, szydzącego z obcych.Nie jest mu jednak obojętne dobro ogólne, potrafi zdobyć się na krytycyzm wobec magnaterii i prywaty oraz kosmopolityzmu.W 1667 r.Pasek żeni się z Anną Reniszewską-Łącką - wdową z sześciorgiem dzieci, starszą od niego.Myślał, że miała 30 lat zaś w rzeczywistości 46 - stał się ziemianinem.II część pamiętnika to obraz pokojowego ziemiańskiego życia.Zmiana ta zaważyła na treści i stylu pamiętnika.Kolejne lata to notatki nie wykraczające poza kilka zdań.Szerzej pisze o swojej wydrze słynnej na cały kraj.Niewiele pisze o tym co szczególnie go wtedy absorbowało, a o czym dowiadujemy się z ksiąg sądowych - spory majątkowe, procesy o pobicie, najazd na dwór sąsiada co doprowadziło go do skazania na banicję.Nie został wygnany i zmarł w kraju.Pamiętniki Paska czyta się jak powieść, zapowiada gatunek powieści historycznej, wynalezionej przez Waltera Scotta.Pamiętniki dzięki swym realistycznym i bogatym opisom: wojen, anegdot, polowań stanowią krok ku przyszłej polskiej powieści historycznej.Utwór łączy cechy wspomnień i autobiografii.Przeważnie przełamuje konwencję diariusza koncentrując się na zbeletryzowanych epizodach.Zachowuje schemat podziału na lata.Typ narracji zbliża się do narracji powieściowej.Najlepsze epizody fabularne pisane są stylem barwnym, potocznym i dosadnym z talentem gawędziarskim i narracyjnym, nasycone anegdotami i przysłowiami.Wiele fragmentów ma zabarwienie humorystyczne.Wartościami literackimi wyróżniają się opisy batelistyczne.W partiach kronikarskich i przytaczanych mowach jest mieszanka polskiego i łaciny.Co zauważył Ignacy Krasicki obserwując świat i ludziKrasicki, choć uprawiał niemal wszystkie gatunki literackie, to najchwalebniej zapisał się utworami satyrycznymi, które objawiły pełnię jego talentu.Satyra, bajka, poemat heroikomiczny to gatunki literackie, których dydaktyzm polega na wskazywaniu przywar, piętnowaniu i wyszydzaniu złych nawyków.Charakter tych gatunków wyklucza ukazywanie dobra i prawd pozytywnych.Dlatego świat jaki Krasicki przedstawia w swych utworach jest pełen bezwzględnej przemocy (np.w bajce "Jagnię i wilcy: jagnię pyta: Jakim prawem? Smacznyś, słaby i w lesie odpowiadają wilcy"), bezgranicznej głupoty ("Bryła lodu i kryształ" - dla głupców nie ,a miłosierdzia, często płacić muszą cenę najwyższą), niedorzecznych dążeń ("Syn i ojciec" - "Płakał ojciec, że stary, płakał syn, że młody"), zgubnych aspiracji ("Szczur i kot" - szczur chełpił się siedząc na ołtarzu, że to jemu tak kadzą, nagle, gdy zachłysnął się zapachem kadzidła, zemdlał, a kot wykorzystawszy to "porwał i udusił").Bohaterami bajek Krasickiego tak, jak utworów ojca gatunku - Ezopa, były zwierzęta.Wiązało się to ze spojrzeniem na działania ludzkie.Zwierzęta obrazujące określone cechy ludzkie postępują zgodnie z prawem dżungli, siła i podstęp odnoszą z reguły tryumf nad sprawiedliwością.W bajkach słaby nigdy nie wygrywa, a jedyną jego bronią staje się spryt i wazeliniarstwo.Dlatego właśnie lis jest bohaterem wielu bajek, jako symbol przebiegłości.Słabi bohaterowie podporządkowując się regułom przetrwania i lizusostwu często tracą podstawowe uczucia, dżungla upadla ich tak jak to się dzieje w bajce "Dobroczynność":"Chwaliła owca wilka, że był dobroczynny;Lis to słysząc spytał ją: W czymże tak uczynny?I bardzo - rzecze owca - niewiele on pragnie.Moderat! Mógł mnie zjeść, zjadł mi tylko jagnię."W tej bajce autor ukazał świat zwierząt rządzony przez potężnych tyranów, gdzie wszystko jest względne.Nie ma w nim obowiązujących wartości moralnych, trudno też o zapewniającą bezpieczeństwo strategię życiową.To co władca jednego dnia zalecał i pochwalał, następnego może stać się przyczyną zguby, tak jak to dzieje się w bajce "lew i zwierzęta".Świat ten też nie rządzi się do końca logicznymi, sprawiedliwymi prawami i dlatego trudno nawet uczyć się na własnych błędach."Pan i pies":"Pies szczekał na złodzieja, całą noc się trudził,Obili go nazajutrz, że pana obudziłSpał smaczno drugiej nocy, złodzieja nie czekał;Ten dom skradł; psu obili za to, że nie szczekał"Bajkowi bohaterowie żyjąc w świecie przemocy i chaosu nie próbują się przeciwko niemu buntować, zakładając bezsens oporu.W bajkach brak postaw heroicznych.Będący ofiarami słabi bohaterowie nie zdobywają się na żaden akt odwagi.Pozornie odważna jest owca z bajki "Lew pokorny", która wyznaje władcy chcącemu znać o sobie prawdę: "Okrutnyś, żarłok, tyran - bekła (.) już nie żyła".Odwaga owcy jest jednak w rzeczywistości jej głupotą [ Pobierz całość w formacie PDF ]