[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Następnie nazwa przeniosła się na cały okoliczny wypiętrzony teren - GóryZwiętokrzyskie, w pózniej tak\e na cały region.Symbolem tych ziem stał się jeleń zpodwójnym krzy\em w rogach.Ksią\ę Bolesław Krzywousty wzniósł w tym miejscu prawdopodobnie jednonawowy kościółw stylu romańskim; jego pozostałości (w postaci fragmentu muru) mo\emy zobaczyć wpołudniowej ścianie kru\ganków klasztoru.Zabudowania klasztorne uległy zniszczeniu przezTatarów podczas najazdu w 1259 r.oraz w 1370 r.- przez Litwinów.Uzyskane w XIV w.relikwie Krzy\a Zwiętego przyczyniły się do powstania w klasztorzeośrodka pielgrzymkowego i w znacznym stopniu wpłynęły na dalsze losy opactwa.W okresiepomiędzy 1351 a 1361 r.zmieniono patronat kościoła - z dotychczasowej Zwiętej Trójcy naZwięty Krzy\.Największy rozkwit opactwa przypada na okres panowania WładysławaJagiełły: kościół został ozdobiony bizantyńską polichromią, wzbogacił się o drogocenneorgany i sprzęt liturgiczny.W czasie dwóch po\arów w latach 1447 oraz 1459 zabudowaniaklasztorne uległy powa\nemu zniszczeniu.Przy finansowym wsparciu ze strony królaKazimierza Jagiellończyka oraz kardynała Zbigniewa Oleśnickiego kościół zostałwyremontowany i rozbudowany, tak aby mógł pomieścić coraz liczniej przybywającychpielgrzymów.W tym okresie powstały równie\ zakrystia, pomieszczenia mieszkalne orazkru\ganki.W 1491 r.klasztor powiększył się o skrzydło północne, w którym mieściły sięszpital oraz apteka.Od tego czasu produkcja lekarstw i lecznictwo stały się specjalnościąświętokrzyskich benedyktynów.Po zniszczeniach dokonanych przez Tatarów w XVI w.budynki klasztorne odnowiono zarządów opata Sierakowskiego.W tym czasie kościół zyskał barokowy wystrój, dobudowanodwie wie\e, a Mikołaj Oleśnicki, wojewoda lubuski, dokonał przebudowy gotyckiegokapitularza na barokową kaplicę grobową.Pod koniec XVII w.przystąpiono dorozbudowania pomieszczeń klasztornych - powstało wtedy zachodnie skrzydło opactwa, w26 którym obecnie mieści się wystawa przyrodnicza Zwiętokrzyskiego Parku Narodowego.Barokowy kościół oraz część zabudowań klasztornych uległy ponownemu zniszczeniupodczas po\aru w 1777 r., świątynię szybko jednak odbudowano, nadając jej styl barokowo-klasycystyczny.W 1819 r.dekretem cara Aleksandra I nastąpiła kasata zakonu.W latach1849-62 w opactwie mieścił się zakład księ\y demerytów (skazanych przez władzę duchownąza wykroczenia przeciw swojemu powołaniu), a w czasie powstania styczniowegostacjonowały tu wojska gen.Mariana Langiewicza.Od 1884 r.do wybuchu II wojnyświatowej budynki klasztorne pełniły funkcję carskiego więzienia.W latach 1941-42utworzono tu obóz jeńców radzieckich, w którym zginęło ok.6 tys.osób.Obecniesanktuarium na Zwiętym Krzy\u opiekują się Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej.Zespół klasztorny składa się z kościoła oraz zabudowań klasztornych, tworzących czworobokz kru\gankami, otaczającymi wirydarz.Do wnętrza wchodzimy z dziedzińca przez furtęumieszczoną w zachodnim skrzydle najstarszego czworoboku zabudowań.Przechodząc przezkru\ganki, warto zwrócić szczególną uwagę na odrestaurowane po zniszczeniach wojennychsklepienia krzy\owo-\ebrowe, zdobione herbami.Przed wejściem do kościoła znajduje sięwykonany z czarnego marmuru nagrobek poświęcony zmarłym benedyktynom.Jednonawowy kościół zbudowany jest na planie prostokąta.Posiada barokowe fasady iklasycystyczne wnętrze.W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający TrójcęZwiętą, a w jego wnękach - obrazy Franciszka Smuglewicza, nawiązujące tematyką dohistorii klasztoru (wśród nich przestawiające \ycie św.Benedykta oraz legendę o św.Emeryku).W kościelnej zakrystii mo\na zobaczyć XVII-wieczną boazerię z szafkami nasprzęty liturgiczne, warto równie\ zwrócić uwagę na wykonany w 1620 r.marmurowylawaterz (umywalkę dla kapłanów).Z zakrystii wchodzimy do kaplicy MikołajaOleśnickiego.Na jej kopułowym sklepieniu znajdują się kolorowe malowidła,przedstawiające wizerunki Jezusa Chrystusa, Najświętszej Marii Panny, apostołów, św.Benedykta oraz jego siostry, św.Scholastyki.Zciany boczne zdobią XVIII-wiecznemalowidła Mateusza Reichana, przedstawiające historię Krzy\a Zwiętego.Tu właśnie, wtabernakulum umieszczonym w XVII-wiecznym ołtarzu, przechowywane są relikwie Krzy\aZwiętego.Z kaplicy prowadzą schody do krypty grobowej, w której spoczywają ciała m.in.członków rodziny Oleśnickich oraz księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.Z kru\gankówmo\emy przejść doMuzeum Misyjnego, gdzie urządzono ekspozycję przedstawiającą dzieje klasztoru.Znajduje się tu tak\e wystawa zbiorów przywiezionych przez misjonarzy z ró\nych zakątkówświata.W zachodnim skrzydle klasztoru prezentowane są zbiory geologiczne, archeologiczne iflorystyczne, przedstawiające bogactwo przyrodnicze Zwiętokrzyskiego Parku Narodowego(Muzeum Przyrodnicze ZPN na Zwiętym Krzy\u, tel.: +48 41 3177087).Za wznoszącą się wysoko wie\ą przekaznika RTV znajduje się platforma widokowa, z którejmo\na zobaczyć odsłonięte rumowiska skalne zwane gołoborzami.Gołoborza powstały27 wskutek mechanicznego procesu wietrzenia skał w okresie epoki lodowcowej.Choć gołoborze" oznacza gołe od boru", czyli nieporośnięte roślinnością, w ostatnich latachobserwuje się proces inwazji na świętokrzyskie gołoborza wybranych gatunków roślin, m.in.porostów, mchów, jarzębiny i świerków.Zlady wierzeń pogańskichGołoborza uwa\ane są za miejsce niezwykłe, tajemnicze i unikatowe; ich powstaniemiejscowa ludność wiązała z istnieniem sił nadprzyrodzonych.Tutaj miały się odbywać zlotyczarownic - sabaty.Według innej z legend kamienie na gołoborzach są pozostałością poistniejącym niegdyś w tym miejscu potę\nym zamku.W okresie pogańskim górę Aysiecobrano jako miejsce kultu trzech bóstw, związanych z siłami przyrody: Aady, Body i Leli(czyli: Pogody, Poświstu i Zwistu)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]