[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Niezależnie od tego, czy istotnie tak jest - bo przecież Radcliffe-Brown w swojej słynnej dyskusji na te tematy z Malinowskim twierdził, że rytuały raczejzaostrzają niż łagodzą lęk - z punktu widzenia naszych rozważań istotne są konsekwencjeprzesunięcia ciężaru podejmowania decyzji na jednostkę.Każda faza przejścia może przybraćformę kryzysu tożsamości i często tak właśnie204V.Separacja doświadczenia135jest przez jednostkę doświadczana4.W rzeczy samej, jeżeli jednostka ma silnie rozwiniętąświadomość refleksyjną, obszar życia zarysowuje się w postaci antycypowanej koniecznościnapotykania i przezwyciężania okresów kryzysowych.Twierdzenie, że obszar życia jest wewnętrznie samozwrotny, nie jest tożsame z przyjęciemindywidualizmu metodologicznego.Pojawienie się idei  samowystarczalnej jednostki" było zpewnością w znacznej mierze odpowiedzią na rozwój instytucji nowoczesności.Nie jest tojednak stanowisko metodologiczne, ku jakiemu skłaniają zawarte w tej książce analizy.Niewynika też z nich, jakoby jednostka byłą oddzielona od szerszego kontekstu zdarzeńspołecznych.Można nawet powiedzieć, że jest wprost przeciwnie.Tożsamość stanowitrajektorię, której spójność jest uwarunkowana przez refleksyjne odwołanie do szerszegośrodowiska społecznego.Sprzężone z refleksyjnością dążenie do przejmowania kontroli pchajednostkę w wir zewnętrznych wydarzeń z siłą nie mającą sobie równej w przeszłości.Tymsamym mechanizmy wykorzeniające docierają do sedna tożsamości, ale nie  opróżniają" jejtak po prostu, pozbawiając wcześniejszych punktów oparcia.Pozwalają raczej (zasadniczo)znacznie skuteczniej, niż było to możliwe przedtem, zapanować nad relacjami i sytuacjamispołecznymi, które jednostka refleksyjnie włącza w proces kształtowania własnej tożsamości.Czynniki instytucjonalneNastawienie nowoczesności na kontrolę reprodukcji społecznej i tożsamości jednostkikształtuje doświadczenie moralne człowieka.Wpływ ten będę określał mianem separacjaPor.Erik H.Erikson, Identity.Youth and Crisis, London 1968, Faber.Czynniki instytucjonalne205doświadczenia.Zjawisko separacji doświadczenia wiąże się bezpośrednio z samozwrotnościążycia społecznego i tożsamości jednostki.W miarę coraz pełniejszego rozwoju nowoczesności systemy abstrakcyjne zaczynająodgrywać coraz bardziej zasadniczą rolę w koordynacji różnych wymiarów życiacodziennego.Refleksyjna organizacja tych systemów wymaga redukcji do minimumjakichkolwiek zewnętrznych  zakłóceń".Możemy prześledzić przebieg tych procesów w odniesieniu do kilku zespołów czynników,które sięgają początków epoki nowoczesnej, ale poważnego znaczenia nabrały dopiero wefekcie radykalizacji i globalizacji instytucji nowoczesności.Pierwszym i w pewnym sensienajważniejszym jest rozszerzenie władzy administracyjnej przez wzmożenie instytucjinadzoru5.Rozszerzenie możliwości nadzorowania jest głównym narzędziem kontroli działańspołecznych za pomocą środków społecznych.Efektem nadzoru jest szczególny rodzajasymetrii oraz ugruntowanie, w mniejszym lub większym stopniu, panowania pewnych grup iklas nad innymi.Nie to jednak jest najistotniejsze.Znacznie większe znaczenie ma bardziejogólny wymiar wzmożenia kontroli administracyjnej, zjawisko, nad którym nikt do końca niepanuje i które dotyczy działań każdej jednostki.Nawet w systemach przednowoczesnych136nadzór wiąże się z refleksyjnością instytucjonalną.Jest on warunkiem, a zarazem, dopewnego stopnia, produktem refleksyjności instytucjonalnej, a zatem szczególnyminstytucjonalnym przejawem rekursywnego charakteru reprodukcji społecznej.Jednakże wsystemach, które cechuje silnie rozwinięty nadzór, reprodukcja społeczna przebiega w corazwyższym stopniu samoczynnie.3 Por.Anthony Giddens, A Contemporary Critique of Historical Materialism, t.1,Berkley 1981.206V.Separacje doświadczeniaSposoby zapisu informacji lub wiedzy związanej z reprodukcją systemową są szczególniesymptomatyczne dla mechanizmu nadzorowania, który polega na odrywaniu systemówspołecznych od ich zewnętrznych wyznaczników, a zarazem umożliwia ich rozszerzanie sięna coraz większe połacie czasu i przestrzeni.Nadzór plus refleksyjność oznaczają wygładzanie nierówności".W efekcie na przykład zachowania, które nie przystają dosystemu, czyli nie mogą zostać świadomie włączone do mechanizmu reprodukcji systemu,stają się dziwaczne i ekscentryczne.Jeżeli wyznaczniki zewnętrzne zostaną kompletniewyeliminowane, system stanie się całkowicie samo-zwrotny.Nie oznacza to bynajmniej, żepanuje jednomyślne przyzwolenie na systemy samozwrotne i że są one wolne od konfliktów.Przeciwnie, nieraz są wewnętrznie sprzeczne lub rozdarte przez wewnętrzne spory.Z uwagina ich zdolność do przekształcania układu, takie konflikty są jednak podporządkowanezasadom systemowym, nie zaś zewnętrznym kryteriom i roszczeniom.W praktyce podłożem wielu konfliktów są napięcia między refleksyjną reprodukcjąsystemową a siłą obyczaju lub zewnętrznych wymogów, jakie stawia tradycja.Tradycja samaw sobie jest złożonym zjawiskiem, ponieważ refleksyjne odwołania do tradycyjnych symbolii praktyk nie stoją w sprzeczności z samozwrotnym układem relacji społecznych, a są jegoczęścią.W tych kategoriach należy rozumieć problem możliwości ,,odbudowy" tradycji wwarunkach zupełnie już post-tradycyjnych.Uwaga ta odnosi się zarówno do relacjimiędzyludzkich, jak i do wytworzonych przez ludzi przedmiotów materialnych.W tymkontekście współczesne spory o postmodernizm i powrót do romantyzmu w architekturzeskupiają się na pytaniu, czy w reakcjach na  modernizm" są jakieś elementy zewnętrznychwzorów tradycyjnych, czy też, przeciwnie, wzory te zostały bez reszty wprzęgnięte wsamozwrotnyCzynniki instytucjonalne207system nowoczesności.Jeżeli prawdą jest to drugie, próby odnowy tradycyjnej stylistykimogą się łatwo zdegenerować i przekształcić w kicz [ Pobierz całość w formacie PDF ]