[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Taką samą wielkość ziaren jak muły ma less, zbudowany z pyłu kwarcowego z otoczkami węglanu wapnia, będący skałą słabo zwięzłą.• organogeniczne - powstałe z nagromadzenia szczątków zwierzęcych lub roślinnych.Ze szkieletów i muszli obumarłych organizmów morskich powstały wapienie, np.z muszli małży i ślimaków - wapień muszlowy, z koralowców - wapień koralowy, z otwomic i szczątków glonów - kreda.Rozkład substancji roślinnej bez dostępu powietrza (proces uwęglania) doprowadził do powstania: torfu - z mchu i roślin bagiennych, węgla kamiennego i brunatnego - z drzewiastych roślin paprotnikowych.Pochodzenia organicznego są także mieszaniny węglowodorów - ropa naftowa, gaz ziemny, wosk ziemny, asfalt.• chemiczne - tworzące się w wyniku procesu wytrącania związków chemicznych z wody.Proces ten zachodzi intensywnie w warunkach dużego parowania.Z wody morskiej wytrącają się kolejno: gips, anhydryt, sól kamienna, sól potasowa.Z wody nasyconej węglanem wapnia wytrącają się w jaskiniach nacieki wapienne - trawertyny.Skałą pochodzenia chemicznego jest również siarka, osadzana w szczelinach z wyziewów wulkanicznych lub powstająca z przemiany gipsu w siarkowodór a następnie w siarkę - proces ten zachodzi pod wpływem bakterii.lSkały przeobrażonelSkały przeobrażone, zwane inaczej metamorficznymi, powstały w wyniku przekształcania skał magmowych lub osadowych.W przypadku gdy przeobrażenie następuje pod wpływem wysokiej temperatury wynikającej z sąsiedztwa ogniska magmy, mamy do czynienia z metamorfizmem kontaktowym.Jeśli przyczyną przeobrażenia skał jest wysokie ciśnienie np.podczas fałdowania, mówimy o metamorfizmie dynamicznym.Natomiast gdy już ukształtowane skały pogrążają się w głębi skorupy ziemskiej - gdzie wpływa na nie zarówno wysoka temperatura, jak i wysokie ciśnienie - zachodzi metamorfizm regionalny.W wyniku metamorfizmu dochodzi do przeobrażenia:• wapienia w marmur• piaskowca w kwarcyt• granitu w gnejs• skał ilastych w łupki ilaste• mułowców w fyllity• węgla w grafitlZłoża minerałów i skałlZłożem mineralnym nazywany naturalne nagromadzenie użytecznychminerałów lub skał w ilości nadającej się do eksploatacji.Złoża powstająw wyniku różnorodnych procesów geologicznych.Ze względu na sposóbpowstawania wyróżniamy złoża pochodzenia:magmowego - tworzące się w czasie krzepnięcia ogniska magmowego.Spadająca temperatura zastygającej magmy powoduje krystalizację różnych związków chemicznych, np.chromu, platyny, magnetytu.W szczelinach zastygłych już skał krążą gorące roztwory, z których krystalizują minerały stopniowo wypełniające szczeliny.W ten sposób powstają tzw.złoża hydrotermalne, złota, srebra, żelaza, miedzi, rtęci, cynku i ołowiu.Natomiast z gorących gazów i pary może powstawać siarka.Tworzące się z zastygłej magmy skały również tworzą złoże surowcowe (granit, gabro, bazalt).osadowego - czyli złoża powstające w takich samych warunkach jak skały osadowe.Najwięcej złóż tworzy się w wysychających zbiornikach morskich oraz w przybrzeżnych strefach morza, np.sól kamienna, sól potasowa, siarka, miedź, gips.W wyniku nagromadzenia substancji organicznej powstają węgle, ropa naftowa i gaz ziemny.metamorficznego - powstające z innych, wcześniej utworzonych złóż, w wyniku procesów metamorficznych.Przykładem jest grafit przeobrażony z węgla oraz magnetyt (wysokoprocentowa ruda żelaza) powstający z syderytu lub limonitu (rud niskoprocentowych).Złoża minerałów i skał mogą zalegać pod lub na powierzchni ziemi w różny sposób.Dzieje ZiemilBezwzględny i względny wiek ZiemilZiemia jako planeta istnieje prawdopodobnie ok.5-6 miliardów lat.Powstała z chmury pyłu krążącej wokół Słońca, z której tworzyły się różnej wielkości bryły, łączące się w końcowej fazie tworzenia planety w jedną całość - kulę.Pozostałością po tym okresie są meteoryty, których wiek określa się na ponad 4,5 mld lat.Powierzchnia powstałej kuli zaczęła się w pewnym momencie topić, co doprowadziło do wytworzenia pierwotnej skorupy ziemskiej.W najstarszych na Ziemi skałach budujących część La-bradoru i Grenlandii znaleziono ziarna cyrkonu osiągające wiek 4,3 mld lat, które musiały powstać w skałach jeszcze starszych.Dlatego bezwzględny wiek skorupy ziemskiej określa się na ok.4,5 miliarda lat.W geologii poza bezwzględnym wiekiem skał określa się również wiek względny, czyli kolejność powstawania skał (wskazuje się, które skały są starsze, a które są młodsze).W odtwarzaniu dziejów skorupy ziemskiej za najważniejszą uznaje się zasadę aktualizmu, która zakłada, że w przeszłości zachodziły takie same procesy jak współcześnie i przebiegały według identycznych zasad - „te same przyczyny, w tych samych warunkach prowadzą do takich samych skutków".Przykładem mogą być złoża soli powstające obecnie w płytkich zatokach morskich w warunkach ciepłego, suchego klimatu.Jeśli na jakimś obszarze występują złoża soli datowane na kilkadziesiąt milionów lat, znaczy to, że kilkadziesiąt milionów lat temu na tym obszarze znajdowało się morze oraz, że klimat był wtedy suchy i ciepły.lMetody badania bezwzględnego i względnego wieku skałlOkreślenie bezwzględnego i względnego wieku skał dokonywane jest na podstawie wielu metod badawczych.Wiek bezwzględny określamy za pomocą pierwiastków promieniotwórczych, które ulegają rozpadowi w określonym czasie, w którym połowa jego atomów przekształca się w inny pierwiastek.Jest to tzw.okres połowicznego rozpadu.Badając w skale zawartość pierwiastka promieniotwórczego oraz zawartość produktów jego rozpadu, możemy określić bezwzględny wiek skały.Ponieważ okres połowicznego rozpadu jest inny dla każdego pierwiastka, stąd do datowania skał wykorzystujemy wiele pierwiastków promieniotwórczych.Od pierwiastków tych biorą się nazwy następujących izotopowych metod datowania:• uranowo-otowiowa - w której wykorzystuje się uran 238 rozpadający się połowicznie po 4,47 mld lat na ołów 206.Metodę wykorzystuje się do datowania najstarszych skał.• rubidowo-strontowa - izotop rubidu 87 przekształca się w izotop strontu 87 w ciągu 49 mld lat, stąd metoda jest przydatna zwłaszcza do datowania granitów liczących powyżej 100 min lat.• potasowo-argonowa - wykorzystywana jest do datowania skał liczących kilka milionów lat (zwłaszcza bazaltów).Promieniotwórczy potas 40 przekształca się w argon 40 w ciągu 1,3 min lat.• węgla radioaktywnego ("C) - służy do określania wieku tylko szczątków organicznych, gdyż radioaktywny węgiel bierze udział w procesach życiowych organizmów żywych.Po ich śmierci izotopu C ubywa - przechodzi on w azot 14.Okres połowicznego rozpadu węgla wynosi 5370 lat, dlatego metoda może być stosowana tylko w przypadku osadów młodych - liczących od kilkuset do 50 tyś.lat.Bezwzględny wiek skał określa się również wykorzystując magnetyzm ziemski.Skały magmowe i niektóre osadowe w czasie powstawania uzyskują stałe namagnesowanie zgodne z polem magnetycznym.Pole magnetyczne Ziemi regularnie zmienia swój kierunek co ok.700 tyś.lat - magnetyczna północ staje się magnetycznym południem i na odwrót
[ Pobierz całość w formacie PDF ]